Samen uit de stikstofcrisis

Als we de stikstofcrisis voor eens en altijd goed aanpakken, dan zorgt de oplossing niet alleen voor herstel van onze natuur, maar zal deze ook fors bijdragen aan andere urgente uitdagingen waar we als samenleving voor staan, bijvoorbeeld op het vlak van waterkwaliteit, bodemgezondheid en klimaatverandering. Cruciaal voor deze transitie is dat het kabinet leiderschap toont en de verbinding zoekt tussen alle betrokken partijen om vanuit gemeenschappelijke waarden de stip op de horizon en bijbehorende randvoorwaarden vast te leggen.

Voor Natuurmonumenten is het belangrijk om het probleem definitief op te lossen, en dit vraagt een aanpak die juridisch houdbaar is. Juridische houdbaarheid kan ontstaat door in te zetten op een langetermijnbeleid met concrete afrekenbare (tussen-) doelen, regelgeving en financiële middelen. Alle sectoren – landbouw, industrie, luchtvaart, bouw en verkeer – moeten een evenredige bijdrage leveren om de stikstofdeken in Nederland te verlagen. Natuurmonumenten vindt het daarbij van belang dat nadrukkelijk ook gekeken wordt naar de bijdrage van andere sectoren dan de landbouw.

Het aanpakken van de noodzakelijke stikstofreductie hangt sterk samen met alle andere uitdagingen waar we voor staan, zoals het reduceren van broeikasgassen, het aanpassen aan klimaatverandering, het verbeteren van bodem-, water- en luchtkwaliteit en het tegengaan van bodemdaling. Hiervoor is betrouwbaar en coherent lange termijnbeleid nodig. Een duidelijke stip aan de horizon geeft (agrarische) ondernemers bovendien zekerheid en ondernemersruimte. In de landbouw vraagt dit om een aanpak waarin integraal wordt ontworpen: de oplossing voor de ene uitdaging mag de ander niet in de weg zitten. Volgens Natuurmonumenten schuilt de oplossing in een geleidelijke ontwikkeling in de richting van kringlooplandbouw en grondgebondenheid met weidegang om de integrale aanpak te waarborgen. Agrarische familiebedrijven hebben ruimte en ondersteuning nodig om deze omslag te maken. Dit betekent op termijn misschien een andere bedrijfsstructuur, waarbij schaalgrootte minder bepalend wordt. Natuurmonumenten benadrukt daarbij dat vermindering van de veestapel dus geen doel op zich is, maar wel een gevolg kan zijn van deze omslag.

De omslag naar een natuurvriendelijke landbouw is alleen mogelijk als de inspanningen die boeren hiervoor moeten leveren voldoende worden beloond en gewaardeerd. Voor stoppers mag een perspectief niet ontbreken en jonge (toekomstige) agrarische ondernemers moeten het familiebedrijf kunnen voortzetten. Met een goede inzet van instrumentarium, zoals op het gebied van verkaveling of door een goede ruimtelijke verdeling van productierechten, kan de overheid hierin een belangrijke faciliterende rol spelen. Minister Schouten heeft aangegeven dat zij binnenkort meer duidelijkheid geeft over de combinatie van stikstofruimte en dierrechten. Natuurmonumenten bepleit een aanpak waarin dierrechten gebruikt worden om volhoudbaar toekomstperspectief voor de landbouw te bevorderen.